एफएसएसएआयच्या (FSSAI) फळ विक्रेते आणि व्यापाऱ्यांना गंभीर सूचना
नवी दिल्ली: भारतीय अन्न सुरक्षा आणि मानक प्राधिकरण (FSSAI) ने व्यापारी आणि खाद्य व्यवसाय ऑपरेटरना फळे पिकवण्यासाठी प्रतिबंधित उत्पादन कॅल्शियम कार्बाइड वापरू नये अशी सूचना केली आहे . एफएसएसएआय(FSSAI) ने अधिकृत निवेदन जारी केले असून कृत्रिमरीत्या फळे पिकवण्यासाठी कॅल्शियम कार्बाइडच्या बंदीचे काटेकोर पालन करण्याचे निर्देश दिले आहेत. राईपनिंग रूम चालवणारे व्यापारी, फळ विक्रेते याना ही सूचना गांभीर्यांने घेण्याबाबत सूचित केले आहे. एफएसएसएआयने राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांच्या अन्न सुरक्षा विभागांना सतर्क राहण्याचा व गंभीर कारवाई करण्याचा सल्ला दिला आहे.
कॅल्शियम कार्बाइड, ज्याचा वापर सामान्यतः आंब्यासारखी फळे पिकवण्यासाठी केला जातो. हा एसिटिलीन वायू सोडतो ज्यामध्ये आर्सेनिक आणि फॉस्फरसचे हानिकारक अंश असतात. ‘मसाला’ या नावानेही ओळखले जाणारे हे पदार्थ चक्कर येणे, तोंड कोरडे होणे, जळजळ होणे, अशक्तपणा, गिळण्यास त्रास होणे, उलट्या होणे आणि त्वचेवर फोड येणे इत्यादी गंभीर आरोग्य समस्या निर्माण करू शकतात.
एफएसएसएआयने सांगितले की, वापरादरम्यान, कॅल्शियम कार्बाइड फळांच्या थेट संपर्कात येण्याची आणि फळांवर आर्सेनिक आणि फॉस्फरसचे अवशेष सोडण्याची शक्यता आहे. या धोक्यांमुळे, फळे पिकवण्यासाठी कॅल्शियम कार्बाइडच्या वापरावर अन्न सुरक्षा आणि मानके विनियम, 2011 (विक्रीवर प्रतिबंध आणि प्रतिबंध) च्या नियमन 2.3.5 अंतर्गत बंदी घालण्यात आली आहे.
या नियमात स्पष्टपणे नमूद केले आहे की, कोणतीही व्यक्ती त्याच्या जागेवर कोणत्याही वर्णनाखाली ऍसिटिलीन वायू असलेले कोणतेही फळ विकू नये किंवा देऊ किंवा विक्रीसाठी ठेवू नये, ज्याला सामान्यतः कार्बाइड गॅस म्हणून ओळखले जाते.
पर्यायी गॅसने फळे पिकवण्यास मान्यता
बंदी घातलेल्या कॅल्शियम कार्बाइडच्या मोठ्या प्रमाणावर वापराचा मुद्दा लक्षात घेऊन,एफएसएसएआयने भारतातील फळे पिकवण्यासाठी सुरक्षित पर्याय म्हणून इथिलीन वायूचा वापर करण्यास मान्यता दिली आहे. इथिलीन गॅसचा वापर पीक, विविधता आणि परिपक्वता यावर अवलंबून 100 पीपीएम (100 μl/L) पर्यंत केला जाऊ शकतो.
इथिलीन, फळांमध्ये नैसर्गिकरित्या आढळणारा हार्मोन, रासायनिक आणि जैवरासायनिक क्रियाकलापांच्या मालिकेची सुरुवात आणि नियंत्रण करून पिकण्याची प्रक्रिया निर्धारित करते. कच्च्या फळांवर इथिलीन वायूने उपचार केल्याने नैसर्गिक पिकण्याची प्रक्रिया सुरू होते. शिवाय, केंद्रीय कीटकनाशक मंडळ आणि नोंदणी समितीने (CIB&RC) आंबा आणि इतर फळे पिकविण्यापासून रोखण्यासाठी इथेफॉन 39% एसएल ला मान्यता दिली आहे.
