भारतीय चित्रपटसृष्टीचा चेहरामोहरा बदलला
नवी दिल्ली/ मुंबई (Independence Day) : स्वातंत्र्याला 77 वर्षे पूर्ण होत आहेत. स्वातंत्र्यानंतर देशाच्या विकासात अनेक गोष्टींचा मोठा वाटा आहे. अनेक क्षेत्रात आश्चर्यकारक प्रगती दिसून आली आहे. या संदर्भात भारतीय चित्रपटसृष्टीनेही स्वातंत्र्यानंतर अनेक बदल स्वीकारून यश संपादन केले आहे. गेल्या 77 वर्षात सिनेमाचा रंग बदलला आहे. कथेपासून गाणी, संगीत, पटकथा, तंत्रज्ञान, सिनेमा (Indian cinema) अशा अनेक बाबतीत खूप बदल झाले आहेत. याशिवाय (Independence Day) स्वातंत्र्यानंतर झालेल्या बदलांमुळे भारतीय चित्रपटसृष्टीनेही यश संपादन केले आहे.
भारतात दरवर्षी 1600 हून अधिक चित्रपट
भारतीय सिनेमा (Indian cinema) आता फक्त बॉलिवूडपुरता मर्यादित राहिलेला नाही. भारतात दरवर्षी 1600 हून अधिक चित्रपट तयार होतात. हे चित्रपट हिंदी, तेलुगू, बंगाली, राजस्थानी, हरियाणवी, तमिळ अशा 20 भाषांमध्ये बनवले आहेत. हिंदी चित्रपटसृष्टीपासूनच त्याची सुरुवात झाली असली तरी ती झपाट्याने पुढे गेली आहे.
स्वातंत्र्यानंतर भारतीय चित्रपटसृष्टीत झालेले बदल
15 ऑगस्ट 1947 रोजी भारत स्वतंत्र झाला. हा (Independence Day) दिवस भारताच्या इतिहासातील सर्वात सुंदर दिवस मानला जातो. (Indian cinema) भारतीय चित्रपटसृष्टीवरही स्वातंत्र्याचा प्रभाव पडला. हा तो काळ होता, जेव्हा स्वदेश आणि स्वराज्याच्या भावनेने चित्रपटसृष्टीत प्रत्येक प्रकारच्या कौशल्याचा विकास सुरू झाला.
किशोर साहू यांचा ‘सिंदूर’ हा चित्रपट 1947 मध्ये प्रदर्शित झाला होता. एका विधवेच्या आयुष्यात येणाऱ्या अडचणी प्रेक्षकांसमोर मांडणारा हा चित्रपट होता. या चित्रपटाच्या माध्यमातून विधवांच्या पुनर्विवाहावर भर देण्यात आला आहे.
स्वातंत्र्याच्या पुढच्या वर्षी राज कपूरचा चित्रपट ‘आग और बरसात’, कमाल अमरोहीचा चित्रपट ‘महल’, रूप शौरीचा चित्रपट ‘एक थी लडकी’ प्रदर्शित झाले. हे सर्व वेगवेगळ्या जॉनरचे चित्रपट होते. पुढील काही वर्षे असेच चित्रपट बनत राहिले.
भारतीय चित्रपटसृष्टीला जगभरात स्वतःची ओळख
यानंतर भारतीय सिनेमा (Indian cinema) हळूहळू व्यावसायिकीकरणाकडे वाटचाल करू लागला. काल्पनिक कथा मनोरंजनावर अधिराज्य गाजवू लागल्या होत्या. एकीकडे चित्रपटांचे व्यावसायिकीकरण होत असताना दुसरीकडे काही चित्रपट निर्माते असे होते, जे चित्रपटाच्या माध्यमातून सामाजिक प्रश्न लोकांसमोर ठेवत होते.
90 च्या दशकात ‘तीन खान’ची एन्ट्री
- आमिर खान, शाहरुख खान आणि सलमान खान 90 च्या दशकात हिंदी चित्रपटसृष्टीवर वर्चस्व राखण्यात यशस्वी ठरले होते. त्यांनी प्रेक्षकांच्या मनावर राज्य केले. डर, बाजीगर, ‘कयामत से कयामत तक’ या चित्रपटांनी या काळात वर्चस्व गाजवले. या काळात (Bollywood industry) हिंदी चित्रपटांमध्ये हिंसा आणि रोमान्स मोठ्या प्रमाणात प्रबळ झाले होते.
- वर्ष 2000 मध्ये ‘कहो ना प्यार है’ या चित्रपटाद्वारे हृतिक रोशनने या तीन खानांमध्ये स्वतःचे वेगळे स्थान निर्माण केले. 2000 पासून प्रदर्शित झालेल्या चित्रपटांमध्ये बरेच बदल झाले आहेत.
- पूर्वीच्या काळी संपूर्ण चित्रपटाचे चित्रीकरण एकाच स्टुडिओत होत असे, तर आता चित्रपट हे परदेशी लोकेशन्स, महागडे पोशाख आणि महागडे कलाकार यामुळे चर्चेत असतात. चित्रपटांचा आशय, संगीत, कथा अशा अनेक गोष्टींमध्ये मोठे बदल झाले आहेत.
भारतीय चित्रपटसृष्टीचे यश
- स्वातंत्र्य (Independence Day) मिळाल्यापासून भारतीय चित्रपटसृष्टीने (Indian cinema) अनेक यश संपादन केले आहे. भारतीय चित्रपटसृष्टीने स्वातंत्र्यानंतर अनेक जबाबदाऱ्या स्वीकारल्या आहेत. आपला वारसा जागतिक स्तरावर ओळखला आहे.
- भारतीय सिनेमाने रोजगार आणि उद्योगाच्या विकासात योगदान दिले आहे. आता परदेशातही भारतीय चित्रपटांनी धुमाकूळ घातला आहे.
- गेल्या काही वर्षांत भारतीय चित्रपटांना आंतरराष्ट्रीय स्तरावर एक वेगळी ओळख मिळाली आहे.
- कान्स फिल्म फेस्टिव्हलपासून ऑस्करपर्यंत (Bollywood industry) भारतीय चित्रपटांना नामांकने मिळाली आहेत आणि पुरस्कारही मिळाले आहेत.
- कमाईच्या बाबतीत हिंदी सिनेमा (Indian cinema) आणि हॉलिवूडनंतर दक्षिणेतील सिनेमा जगात दुसऱ्या क्रमांकावर आहे.
- केवळ चित्रपटगृहांमध्येच चित्रपट प्रदर्शित होत नाहीत, तर आता OTT वरही भारतातील प्रेक्षकांसाठी भरपूर सामग्री सादर केली जात आहे.
