मराठी भाषेचे संवर्धन हिच काळाची गरज.!
मराठी भाषा गौरव दिन (Marathi Bhasha Gaurav Din) : दरवर्षी 27 फेब्रुवारी रोजी महाराष्ट्र राज्यात (State of Maharashtra) ‘मराठी भाषा गौरव दिन’ साजरा केला जातो. राज्य विधिमंडळाने (State Legislature) या दिवसासाठी नियम घालून दिले आहेत. हा प्रसंग प्रसिद्ध मराठी ज्येष्ठ कवी कुसुमाग्रज (Poet Kusumagraj) यांच्या वाढदिवसाचा आहे. कुसुमग्रजांनी महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक परिदृश्यावर लक्षणीय प्रभाव पाडला आहे. त्यांनी मराठीला ‘वैज्ञानिक भाषा’ म्हणून प्रोत्साहन देण्यासाठी अथक परिश्रम घेतले आहेत. महाराष्ट्र सरकारने 2013 मध्ये 27 फेब्रुवारी हा त्यांचा वाढदिवस ‘मराठी भाषा गौरव दिवस’ म्हणून घोषित करून, मातृभाषेचा आणि कुसुमग्रजांच्या स्मृतीचा सन्मान करण्याचा निर्णय घेतला.
आधुनिक काळात मराठी भाषेला जपण्याचा निश्चय.!
मराठी बालकवितेत काळानुरूप बदल होत आहेत, ही आनंदाची बाब आहे. जग बदलते, तसे मुलांचे भावविश्वही बदलत राहते. ते भावविश्व साहित्यात उमटणे स्वाभाविकच आहे. सर्वांत महत्त्वाचे म्हणजे, असे आधुनिक संदर्भ (Modern Context) असलेले, साहित्य मुलांना आवडते. कारण त्यांच्याच शब्दात सांगायचे, तर ते त्या साहित्याशी पटकन ‘कनेक्ट’ होतात. व्यापक साहित्याचा छोटा भाग असलेली, आधुनिक मराठी बालकविता सुद्धा अशाच आधुनिक संदर्भांनी बहरलेली आहे. कवितेतला हा नवेपणा आपल्याला पहायला मिळतो. आधुनिक काळात मराठीचे स्थान भक्कम करणे गरजेचे आहे.
मराठी भाषा गौरव दिन 2025 : इतिहास
‘कुसुमाग्रज’ म्हणून ओळखले जाणारे, प्रसिद्ध मराठी कवी विष्णू वामन शिरवाडकर (Vishnu Vaman Shirwadkar) यांच्या वाढदिवसानिमित्त 27 फेब्रुवारी रोजी ‘मराठी भाषा गौरव दिन’ साजरा केला जातो. शिरवाडकर हे एक प्रसिद्ध मराठी नाटककार, कादंबरीकार, लघुकथाकार, कवी आणि मानवतावादी (Humanist) होते. त्यांनी न्याय, स्वातंत्र्य आणि गरिबीसारख्या सामाजिक समस्यांबद्दल विस्तृतपणे लिहिले. या दिवसाचे उद्दिष्ट मराठी साहित्यातील (Marathi Literature) प्रतिभेला ओळखणे आणि त्यांचे कौतुक करणे आहे. सर्व समकालीन इंडो-आर्यन भाषांपैकी (Indo-Aryan Language), मराठी भाषेत काही प्राचीन साहित्य आहे, जे सुमारे 900 इसवी सनाचे आहे. 1999 मध्ये कुसुमाग्रजांच्या निधनानंतर सरकारने (Govt) ‘मराठी राजभाषा गौरव दिन’ साजरा करण्यास सुरुवात केली. मराठी साहित्याला चालना देण्यासाठी प्रयत्नशील असलेल्यांसाठी, दोन अनोखे पुरस्कार देखील सुरू करण्यात आले.
मराठी भाषा गौरव दिन 2025 : महत्त्व
या दिवसाचा उद्देश मराठी साहित्याचा सन्मान करणे आहे. सर्व समकालीन इंडो-आर्यन भाषांपैकी, मराठीमध्ये काही सर्वात जुने साहित्य आहे. भारतात, ही सर्वात जास्त वापरली जाणारी भाषांपैकी एक आहे. 1999 मध्ये कुसुमाग्रजांच्या निधनानंतर सरकारने ‘मराठी राजभाषा गौरव दिन’ साजरा करण्यास सुरुवात केली.
‘मराठी भाषा गौरव दिन’ मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो. पूर्वी या भाषेला महारथी, महाराष्ट्रीय, मराठी किंवा मलाहाटी असेही म्हटले जात असे. संस्थात्मक गट (Organizational Groups) महत्त्वाच्या वर्धापनदिनानिमित्त निबंध स्पर्धा, सांस्कृतिक कार्यक्रम आणि लेखन स्पर्धा आयोजित करतात. मराठी भाषेचे मूल्य आणि वारसा (Heritage) वाढवण्यासाठी, सरकारी प्रतिनिधी (Government Representative) विविध प्रकारचे कार्यक्रम आणि कार्यशाळा देखील आयोजित करतात. शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये चर्चासत्रे आणि निबंध स्पर्धा आयोजित केल्या जातात. सरकारी अधिकाऱ्यांकडून (Government Officers) अनेक कार्यक्रम आयोजित करण्याची विनंती केली जाते. या दिवशी मराठी साहित्याच्या प्रसारासाठी प्रयत्न करणाऱ्यांना दोन विशेष पुरस्कार दिले जातात.
कवी विष्णू वामन शिरवाडकर यांच्या बद्दल.!
मराठी कवी, नाटककार, कादंबरीकार (Novelist) आणि लघुकथाकार विष्णू वामन शिरवाडकर (27 फेब्रुवारी 1912 – 10 मार्च 1999), ज्यांना त्यांचे टोपणनाव ‘कुसुमग्रज’ यांनी देखील ओळखले जाते, त्यांनी स्वातंत्र्य, न्याय आणि पीडित लोकांच्या मुक्ततेबद्दल लिहिले.
भारताच्या स्वातंत्र्यपूर्व काळात सुरू झालेल्या, पाच दशकांच्या कारकिर्दीत त्यांनी 16 कविता खंड, तीन कादंबऱ्या, आठ लघुकथा खंड, सात निबंध खंड, 18 नाटके आणि सहा एकांकिका प्रकाशित केल्या. त्यांचे लेखन, जसे की विशाखा (1942) म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या गाण्यांचा संग्रह, ज्याने भारतीयांच्या एका पिढीला स्वातंत्र्याच्या कार्यात सामील होण्यास प्रेरित केले, ते आता भारतीय (Indian) साहित्यातील महान कामांमध्ये गणले जातात. त्यांना ‘नटसम्राट’ या कादंबरीसाठी 1987 मध्ये ज्ञानपीठ पुरस्कार, 1991 मध्ये पद्मभूषण (Padma Bhushan) आणि 1974 मध्ये मराठी साहित्य अकादमी पुरस्कार (Sahitya Akademi Award) मिळाला. याशिवाय, त्यांनी 1964 च्या मडगाव येथील अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे (All India Marathi Literature Conference) अध्यक्षपद भूषवले.