नागपूर (Tanha Pola) : नागपूर शहरात पोळा झाल्यानंतर दुसर्‍या दिवशी तान्हा पोळा भरवण्याची परंपरा वर्षानुवर्ष सुरू आहे. यंदा लाकडी बैलांच्या (तान्हा) पोळ्यास 235 वर्ष पूर्ण होत आहेत. भारत हा कृषिप्रधान देश असून भारतात सर्वत्र पोळा बैलांचा सण म्हणून साजरा केला जातो. पोळ्याच्या दुसर्‍या दिवशी म्हणजे (Tanha Pola) तान्हा पोळा या दिवशी लहान मुले लाकडी बैलांचा पोळा साजरा करतात. विदर्भ वगळता कुठेच हा पोळा साजरा केला जात नाही.
सन १७८९ मध्ये दुसरे श्रीमंत राजे रघुजी महाराज भोसले (द्वितीय) यांनी हा उत्सव सुरू केला. (Bail Pola) लहान बालगोपालांना बैलाचे महत्त्व कळावे. म्हणून (Tanha Pola) लाकडी बैल (तान्हा) पोळ्याची सुरुवात केली. श्रीमंत राजे रघुजी महाराज भोसले (द्वितीय) यांनी लाकडी बैल तयार करून मागविले व सर्व लहान मुलांना ते वाटण्यात आले. जिवंत बैलाप्रमाणे त्या बैलांना सजविण्यात आले. आंब्याचे तोरण लावून त्याला जिलेबी, फळं, आता चॉकलेट, बिस्कीट पुडे, अशा विविध वस्तूंनी तयार केलेले तोरण बांधून त्यामध्ये मुलांना उभे करून बैलांची पूजा करण्यात यायची. पूजा संपल्यानंतर तोरण तोडून पोळा फोडून वाजतगाजत हनुमान खिडकीचे दर्शन घेऊन हनुमानाला नारळ फोडून परत आल्यावर मुलांना खाऊ, पैसे, वाटण्यात यायचे. या प्रथेला 235 वर्षे पूर्ण होत आहे.
राजे मुधोजी महाराज भोसले यांनी ही प्रथा आजही कायम ठेवली आहे. राजे मुधोजी महाराज भोसले यांच्या वाड्यात सर्वात मोठा लाकडी बैल आहे. आजसुद्धा एवढा मोठा बैल भोसले घराण्याकडे आहे. मुधोजीराजेचे निवासस्थान सीनियर भोसला पॅलेस, महाल, नागपूर येथे हा बैल आहे. या (Tanha Pola) लाकडी बैलांची उंची आठ फूट, लांबी सहा फूट असून या बैलांच्या पायात चांदीचा तोडा घातला आहे. ज्या पद्धतीने श्रीमंत राजे रघुजी महाराज भोंसले (द्वितीय) वाजतगाजत मिरवणूक काढायचे त्याच परंपरेला अनुसरून दरवर्षीप्रमाणे यावर्षी मोठ्या प्रमाणात मिरवणूक निघाली. 235 वर्षांनंतर आजही ही प्रथम राजे मुधोजी महाराज भोसले यांनी नियमित ठेवली व यापुढेही ही प्रथा चालू राहील, असे मत महाराजांनी व्यक्त केलेले आहे.
