Synagogue attack: दागेस्तान हे रशियन फेडरेशनच्या 21 प्रजासत्ताकांपैकी एक आहे—रशियाने २०१४ मध्ये जोडलेले क्रिमिया वगळता—ज्याला अद्याप आंतरराष्ट्रीय समुदायाने मान्यता दिलेली नाही. तथापि, दागेस्तान हे रशियाच्या उत्तर काकेशस प्रदेशातील पाच मुख्य प्रजासत्ताकांपैकी (Principal republics) एक आहे, ज्याची लोकसंख्या सर्वाधिक आहे. पण, गेल्या दोन दशकांपासून दागेस्तान इस्लामिक (Islamic Dagestan) दहशतवादी कारवायांचे केंद्र आहे. इस्लामिक दहशतवादाशी लढण्यासाठी रशियाने अनेक प्रयत्न केले, मात्र गेल्या दोन महिन्यांतील दुसऱ्या भीषण हल्ल्याने पुतीन (Putin) यांना फारसे यश मिळाले नसल्याचे स्पष्ट झाले आहे.
दागेस्तानमध्ये दहशतवादाची मुळे खोलवर आहेत
दागेस्तान, चेचन्याच्या सीमेला लागून असलेला प्रदेश, जो दीर्घकाळापासून दहशतवादाचे आणखी एक केंद्र आहे, अनेक वर्षांपासून जिहादी बंडखोरीचा सामना करत आहे. दागेस्तान हे इस्लामिक स्टेटशी निष्ठा व्यक्त करणाऱ्या दहशतवादी नेत्यांचे केंद्र (center) राहिले आहे. रशियाने चेचन्याचे बंड चिरडून टाकले असले तरी दागेस्तानमध्ये अजूनही त्याला यश मिळालेले नाही. यावेळी दहशतवाद्यांनी ज्यू समुदायाचे माहेरघर मानल्या जाणाऱ्या मखचकला शहराला लक्ष्य केले असून ज्यू समुदाय आपला एक सण साजरा करत असताना हा हल्ला करण्यात आला आहे. दहशतवाद्यांची अद्याप ओळख पटलेली नसली तरी दागेस्तान हे पूर्वी इस्लामी हल्ल्यांचे केंद्र राहिले आहे.
कॉकेशियन अमीरात म्हणजे काय?
2015 च्या ह्युमन राइट्स वॉचच्या अहवालात असे म्हटले आहे की रशियन सुरक्षा दले कॉकेशियन एमिरेटशी लढत आहेत, इस्लामिक दहशतवादी गटांची शाखा, ISIS शीर्षस्थानी आहे. या इस्लामिक संघटनांनी इस्लामिक स्टेटशी (आयएस) निष्ठेची शपथ (oath) घेण्यापूर्वी कॉकेशियन अमिरातीशी संलग्नता जाहीर केली होती. रशियाच्या सर्वोच्च न्यायालयाने कॉकेशियन एमिरेट आणि आयएस या दोन्ही संघटनांवर “दहशतवादी” संघटना म्हणून बंदी घातली आहे. परंतु, या दहशतवादी संघटनेने रशियन अधिकारी, कायदा अंमलबजावणी आणि सुरक्षा दल आणि नागरिकांवर अनेक प्राणघातक हल्ले केले आहेत.
रशिया दहशतवाद ही समस्या मानतो की नाही?
एप्रिलमध्ये, रशियाच्या देशांतर्गत सुरक्षा सेवा, एफएसबीने, मॉस्कोच्या (Moscow) सिनेगॉगवर हल्ला करण्याचा आयएसचा कट उधळून लावला. मॉस्कोमध्ये मार्चमध्ये झालेल्या हल्ल्यानंतर दागेस्तानमध्येही छापेमारी केली होती. एफएसबीने दागेस्तानमधील परदेशी लोकांच्या दहशतवादी सेलच्या सदस्यांना ताब्यात घेतले होते ज्यांनी क्रोकस सिटी हॉलवर हल्ला करणाऱ्या दहशतवाद्यांना आर्थिक मदत केली होती आणि त्यांना शस्त्रे पुरवली होती, असे रशियाची वृत्तसंस्था TASS ने वृत्त दिले आहे. हे तेच दहशतवादी होते जे रशियाच्या आणखी एका शहर कास्पिस्कवरही दहशतवादी हल्ला करण्याच्या तयारीत होते. एफएसबीने जारी केलेल्या एका प्रसिद्धीपत्रकात म्हटले आहे की, “31 मार्च रोजी, रशियाच्या फेडरल सिक्युरिटी सर्व्हिस (FSB) च्या रिपब्लिक ऑफ दागेस्तान शाखेने चार परदेशी नागरिकांचा समावेश असलेल्या दहशतवादी सेलच्या क्रियाकलापांना दडपले, जे दहशतवादी सेलमधून कार्यरत होते. कास्पिस्क “दहशतवादी सार्वजनिक ठिकाणी हल्ल्याची योजना आखत होते.” “22 मार्च रोजी मॉस्को उपनगरातील क्रोकस सिटी हॉल म्युझिक स्थळावर झालेल्या दहशतवादी हल्ल्याच्या गुन्हेगारांना अर्थपुरवठा आणि दहशतीचे साधन पुरवण्यात अटक करण्यात आलेले दहशतवादी गुंतले होते हे देखील सिद्ध झाले आहे,” टास यांनी एफएसबी प्रेस ऑफिसच्या हवाल्याने म्हटले आहे. यांचा थेट सहभाग होता. एफएसबीने म्हटले आहे की “गुन्हेगारांनी स्थान शोधले, एक सुधारित स्फोटक यंत्र तयार केले आणि दागेस्तानमध्ये स्वयंचलित शस्त्रे मिळविली.” प्रेस रिलीजमध्ये म्हटले आहे की, दहशतवादी हल्ल्यानंतर लगेचच त्याने रशिया सोडण्याची योजना आखली.
रशिया चीनशी वागेल का?
भविष्यात रशियावर आणखी दहशतवादी हल्ले होऊ शकतात, अशी भीती व्यक्त केली जात आहे, त्यामुळे दहशतवादाच्या मुळापासून चिरडून टाकण्यासाठी पुतिन शी जिनपिंग यांचे धोरण स्वीकारतील का? कारण एकेकाळी चीनचा शिनजियांग प्रदेशही दहशतवादाने त्रस्त होता, मात्र सत्तेत आल्यानंतर शी जिनपिंग यांनी शिनजियांगमधील इस्लामी दहशतवाद (Terrorism) पूर्णपणे चिरडून टाकला आहे. या शिबिरात (Camp) कट्टरतावादी विचारसरणीच्या हजारो लोकांना ठेवण्यात आले आहे. शिनजियांगमधील मशिदींनी परकीय निधी पूर्णपणे रोखला आहे आणि इस्लामची चीनी व्याख्या लादली आहे. मात्र, भारतासारख्या देशात ही कारवाई शक्य नाही, कारण चीनसारखी कठोर कारवाई इथे झाली तर जगभरातील मानवी हक्क संघटना आणि उदारमतवादी आरडाओरडा करू लागतील, पण रशियाला मानवाधिकारासारख्या गोष्टींची फारशी पर्वा नाही आणि जर ती झाली तर निर्धार केला, मग ज्याप्रमाणे चेचन्यातील दहशतवादाचा नायनाट केला, त्याचप्रमाणे दागेस्तानमधील इस्लामिक दहशतवादाचा नायनाट करू शकतो.
