पाकिस्तान चंद्रावर उपग्रह पाठवणार

ISRO vs SUPARCO: गेल्या वर्षी, ISRO ने चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर लँडर उतरवून इतिहास रचला होता, परंतु ISRO च्या या कामगिरीने पाकिस्तानचे चंद्राचे स्वप्न देखील साकारले आहे आणि आज, पाकिस्तान भारताच्या यशस्वी चंद्र मोहिमेशी, चीनी चंद्राशी बरोबरी करण्याचा प्रयत्न करत आहे चान्गई 6 रोजी मिशन चंद्रावर आपला प्रवास सुरू करणार आहे. पाकिस्तानच्या स्पेस एजन्सी SUPARCO ने एक छोटा उपग्रह विकसित केला आहे जो चंद्राच्या अंतराळातील प्रतिमा कॅप्चर करेल, तर चीनी चंद्र प्रोब चंद्राच्या पृष्ठभागावरील माती आणि खडकांचे नमुने घेऊन पृथ्वीवर परत येईल.

इस्रोने पाकिस्तानला स्वप्न दाखवले

चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर भारताच्या चांद्रयान -3(Chandrayaan-3) च्या यशस्वी लँडिंगचे पाकिस्तानमध्ये खूप कौतुक झाले आणि पाकिस्तानच्या बुद्धिजीवी वर्गानेही भारताकडून धडा शिकून आपल्या अंतराळ मोहिमेत वाढ करण्याची जोरदार वकिली केली. भारताने आपला महत्त्वाकांक्षी चंद्र कार्यक्रम चपखल बजेटमध्ये कसा पूर्ण केला यावर त्यांनी भर दिला. आणि ते मिशन पूर्ण केले, जे अमेरिका, चीन आणि रशिया देखील करण्यात अयशस्वी झाले होते.

भारताच्या या यशामुळे पाकिस्तानचेही चंद्रावर पोहोचण्याचे स्वप्न पूर्ण

इंडियन स्पेस अँड रिसर्च ऑर्गनायझेशन (ISRO) ची औपचारिक स्थापना 1969 मध्ये झाली आणि ती भारताच्या विकसनशील यशोगाथांपैकी एक आहे. विशेष म्हणजे पाकिस्तानच्या सुपार्कोची स्थापना 1961 मध्ये झाली होती. म्हणजे सुपार्कोचा पाया इस्रोच्या आधी घातला गेला होता. पाकिस्तानच्या अंतराळ संस्थेने आपल्या स्थापनेच्या आठ वर्षानंतर रेहबर-1 नावाचे अंतराळ रॉकेट प्रक्षेपित केले आणि असे करणारा इस्रायल आणि जपाननंतरचा तिसरा देश ठरला. सुपार्कोने नासा आणि यूएस एअर फोर्स (USAF) यांच्या सहकार्याने हे रॉकेट प्रक्षेपित केले होते. भारतीय उपखंडातील सर्वात जुनी एजन्सी असलेल्या सुपार्कोने आपले शास्त्रज्ञ नासाकडे अभ्यासासाठी पाठवले आहेत. त्याचे संस्थापक संचालक अब्दुस सलाम हे 1979 मध्ये भौतिकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक जिंकणारे पहिले आणि एकमेव पाकिस्तानी ठरले. परंतु, देशाच्या चुकीच्या प्राधान्यक्रमांमुळे सुपार्कोला इस्रोच्या अनेक दशके मागे ढकलले गेले. सुपार्कोची कमान शास्त्रज्ञांच्या हातातून लष्कराच्या हाती गेली आणि मग सुपार्कोसाठी जाहीर केलेला अर्थसंकल्प लष्कर खात असल्याचा आरोप होऊ लागला. सुमारे 8 वर्षांनंतर पाकिस्तानी एजन्सी तयार झाल्यानंतरही, इस्रोने आतापर्यंत 65 उपग्रह प्रक्षेपित केले आहेत, मंगळ आणि चंद्र मोहिमा केल्या आहेत, चंद्रावर मानव पाठवण्याची तयारी करत आहे आणि सूर्य मिशन आदित्य सोबत अनेक मोहिमा पूर्ण केल्या आहेत अनेक ऐतिहासिक मोहिमा राबवल्या, परंतु सुपार्को स्थापनेपासून केवळ 2 उपग्रह प्रक्षेपित करू शकली आहे.

चीनच्या मदतीने पाकिस्तानची चंद्र मोहीम

सुपार्को चंद्राच्या आवाक्यात आणण्यासाठी चिनी पंख वापरत आहे. पाकिस्तानची पहिली चंद्र मोहीम, iCube-Q, आज 3 मे रोजी चीनच्या Chang’e 6 चंद्राच्या तपासणीतून प्रक्षेपित होणार आहे. इस्लामाबादस्थित अंतराळ तंत्रज्ञान संस्थेने चीनच्या शांघाय विद्यापीठ SJTU आणि SUPARCO यांच्या भागीदारीत हा उपग्रह विकसित केला आहे. याचे वजन 7 किलो आहे, दोन ऑप्टिकल कॅमेरे आहेत आणि चंद्राच्या पृष्ठभागाचे फोटो काढतील. यामध्ये उंची नियंत्रण, थर्मल व्यवस्थापन आणि खोल अंतराळ संप्रेषणासाठी प्रणाली समाविष्ट आहे. ही मोहीम यशस्वी झाल्यास हा उपग्रह चंद्राच्या पृष्ठभागाची छायाचित्रे, भूवैज्ञानिक वैशिष्ट्ये तसेच इतर अनेक प्रकारची माहिती पाठवेल. Chang’e 6 चे प्रक्षेपण चीनच्या हैनान बेटावरील वेनचांग उपग्रह प्रक्षेपण केंद्रातून केले जाईल. पाकिस्तानी अधिकाऱ्यांच्या मते, चंद्रावर जाणारे अंतराळ यान हे चांद्र क्यूबसॅट असून, ही मोहीम तीन महिने चालणार आहे. पाकिस्तानने या मिशनला iCube कमर असे नाव दिले आहे. अहवालानुसार, चांगई 6 ही चीनची सहावी चंद्र शोध मोहीम आहे. चीनच्या हैनान प्रांतातून प्रक्षेपित होणाऱ्या या मोहिमेमध्ये चंद्राच्या गडद भागातून माती आणि खडकांचे नमुने गोळा केले जाणार असून, अशा प्रकारचा प्रयत्न करणारी ही पहिली मोहीम ठरणार आहे. चायनीज मून प्रोब 2000 ग्रॅम पर्यंतचे नमुने गोळा करेल आणि आपल्या प्रकारच्या पहिल्या मिशनमध्ये पृथ्वीवर परत येईल.

इस्रो विरुद्ध SUPARCO

iCube-Q लाँच झाल्यामुळे पाकिस्तानात खळबळ उडाली आहे. पाकिस्तानी (Pakistan) प्रसारमाध्यमे याला आपल्या अंतराळ कार्यक्रमासाठी चांगली सुरुवात म्हणत आहेत. पाकिस्तान टुडे मधील एका लेखात 1963 मध्ये पाकिस्तानच्या तीन वर्षांनंतर भारताने पहिले रॉकेट कसे प्रक्षेपित केले आणि भारतीय शास्त्रज्ञांनी बैलगाडीवर रॉकेट नेले तेव्हा भारताची खिल्ली उडवली गेली. पण, आज भारत अवकाश संशोधनात जागतिक खेळाडू बनला आहे. इस्रोने सूर्याच्या कोरोनाचा अभ्यास करण्यासाठी एक मोहीमही सुरू केली असून 2025 पर्यंत भारतीय अंतराळवीरांना (Astronauts) कक्षेत पाठवणार आहे. 1970 मध्ये, भारताने आपला पहिला उपग्रह आर्यभट्ट-1 प्रक्षेपित केला आणि पाकिस्तानने 1990 मध्ये चीनच्या मदतीने आपला पहिला उपग्रह, Badr1 प्रक्षेपित केला. पाकिस्तानच्या अंतराळ संशोधनात खरी घसरण 1980 च्या दशकाच्या उत्तरार्धात सुरू झाली, जेव्हा राष्ट्राध्यक्ष झिया-उल-हक यांनी मोठ्या अंतराळ प्रकल्पांच्या बजेटमध्ये कपात केली कारण पाकिस्तानने अणुबॉम्ब तयार करण्याकडे लक्ष दिले. आणि तेव्हापासून पाकिस्तानी स्पेस एजन्सी लष्कराच्या ताब्यात गेली. पाकिस्तानला नोबेल पारितोषिक मिळवून देणारे आणि सुपार्कोची स्थापना करणारे डॉ. सलाम यांना अहमदिया असे नाव देऊन पाकिस्तानने बहिष्कार टाकला आणि त्यामुळे पाकिस्तानचे अंतराळाचे स्वप्न उद्ध्वस्त झाले. सुपार्कोला अनेक धक्के बसले आहेत. पाकिस्तानी एजन्सी वेळेवर प्रक्षेपित करण्यात अयशस्वी झाल्यामुळे ऑर्बिटल स्लॉट सोडावा लागला. एजन्सीचा दुसरा उपग्रह 2011 मध्ये प्रक्षेपित करण्यात आला. फेब्रुवारी 2017 मध्ये इस्रोने 104 उपग्रह अवकाशात पाठवून जागतिक विक्रम मोडला. तर, SUPARCO, सध्या, स्वदेशी उपग्रह निर्मिती आणि प्रक्षेपण क्षमता साध्य करण्यासाठी मिशन 2040 साठी काम करत आहे.