150 व्या जयंतीदिनी त्यांचे प्रेरणादायी विचार!
नवी दिल्ली (National Unity Day) : संपूर्ण देश लोहपुरुष (Iron Man) सरदार वल्लभभाई पटेल यांची 150 वी जयंती साजरी करत आहे. दरवर्षी 31 ऑक्टोबर रोजी साजरा केला जाणारा हा दिवस राष्ट्रीय एकता दिन म्हणून समर्पित आहे, परंतु यावर्षी तो आणखी खास आहे. त्यांच्या जन्माच्या 150 व्या वर्धापन दिनानिमित्त. आज देशभरात ‘रन फॉर युनिटी’ (Run For Unity) कार्यक्रमांचे आयोजन केले जात आहे. सरदार वल्लभभाई पटेल (Sardar Vallabhbhai Patel) हे केवळ स्वातंत्र्यसैनिक नव्हते, तर स्वतंत्र भारताचे शिल्पकार, एक दृढनिश्चयी प्रशासक आणि खरे राष्ट्रीय नेते होते. ज्यांच्या दृष्टिकोनाने एका तुटलेल्या भारताला एकत्र केले.
शेतकरी कुटुंबापासून भारताच्या लोहपुरुषापर्यंतचा प्रवास!
सरदार पटेल यांचा जन्म 31 ऑक्टोबर 1875 रोजी गुजरातमधील नाडियाद येथील एका सामान्य शेतकरी कुटुंबात झाला. ते त्यांच्या पालकांचे चौथे अपत्य होते. वयाच्या 16 व्या वर्षी त्यांचे लग्न झाले आणि त्यांच्या पत्नीचे वयाच्या 33 व्या वर्षी निधन झाले. आयुष्यातील संघर्षांमध्ये ते कायद्याचा अभ्यास करण्यासाठी लंडनला गेले आणि अहमदाबादमध्ये कायदा करण्यासाठी भारतात परतले. त्यांच्या प्रामाणिकपणा आणि न्यायबुद्धीमुळे त्यांना “पटेल साहेब” असे टोपणनाव मिळाले.
महात्मा गांधींच्या विचारांनी प्रभावित होऊन, पटेल कायदेशीर जग सोडून स्वातंत्र्य चळवळीत सामील झाले. त्यांचे पहिले मोठे योगदान 1918 चा खेडा सत्याग्रह होता. दुष्काळामुळे खेडा येथील शेतकरी अत्यंत अडचणीत होते, परंतु ब्रिटिश सरकारने कर माफ करण्यास नकार दिला. पटेलांनी चळवळीचे नेतृत्व केले आणि ब्रिटिश सरकारला शेतकऱ्यांचे कर माफ करण्यास भाग पाडले. या क्षणी पटेलांची एक शक्तिशाली नेता म्हणून प्रतिष्ठा उदयास येऊ लागली.
वल्लभभाई पटेल ‘सरदार’ कसे बनले?
1928 मध्ये गुजरातमध्ये झालेल्या बारडोली सत्याग्रहाने पटेलांना त्यांच्या आयुष्यात एक नवीन दिशा दिली. ब्रिटिश सरकारने बारडोलीच्या शेतकऱ्यांवर अन्याय्य कर लादले होते. पटेलांनी चळवळीचे यशस्वी नेतृत्व केले आणि सरकारला शेवटी झुकण्यास भाग पाडले गेले. या संघर्षानंतर, बारडोलीच्या महिलांनी प्रेमाने आणि आदराने वल्लभभाईंना “सरदार” ही पदवी बहाल केली. महात्मा गांधींनी असेही म्हटले होते की, “आज भारताला त्याचा खरा नेता सापडला आहे.”
“भारताचा लोहपुरुष” हे नाव अशा प्रकारे ओळखले जाऊ लागले!
1947 मध्ये जेव्हा भारताला स्वातंत्र्य मिळाले, तेव्हा देशासमोरील सर्वात मोठे आव्हान म्हणजे 562 संस्थानांना एकाच राष्ट्रात एकत्र करणे. काहींना पाकिस्तानात सामील व्हायचे होते, तर काहींना स्वतंत्र राहायचे होते. परंतु सरदार पटेल यांनी त्यांच्या दृढनिश्चयाने, राजकीय बुद्धीमत्तेने आणि राजनयाने हे साध्य केले. त्यांनी जुनागढ, हैदराबाद आणि काश्मीर सारख्या संस्थानांना, जे वेगवेगळ्या मार्गांवर होते, भारतीय संघराज्यात समाकलित केले. त्यांनी कोणत्याही मोठ्या युद्धाशिवाय, संवाद आणि खंबीर नेतृत्वाद्वारे “एक भारत” चे स्वप्न साकार केले. म्हणूनच त्यांना “भारताचा लोहपुरुष” आणि “भारताचा बिस्मार्क” म्हटले गेले.
‘एक भारत, महान भारत’ चे स्वप्न!
सरदार पटेलांचा असा विश्वास होता की, भारताची ताकद त्याच्या विविधतेत आहे आणि ही विविधता तेव्हाच अर्थपूर्ण आहे जेव्हा आपण एकत्र असतो. आज, भारत राष्ट्रीय एकता दिन साजरा करत असताना, हा केवळ श्रद्धांजली नाही तर सरदार पटेल यांच्या “एक भारत, महान भारत” या दृष्टिकोनाचे स्मरण करण्याची संधी आहे. 2025 मध्ये त्यांची 150 वी जयंती (150th Anniversary) साजरी होत असल्याने, हा केवळ एक आठवण नाही तर एकता आणि राष्ट्रनिर्मितीच्या भावनेला पुन्हा एकदा पुष्टी देण्याची संधी आहे. ‘एकता दौड’ द्वारे, देश पुन्हा एकदा हा संदेश देईल: “आपण वेगवेगळ्या भाषा बोलतो, वेगवेगळ्या संस्कृती जगतो, परंतु भारताचा आत्मा एक आहे.”
